1-) Nişanlanma Nedir?
Nişanlanma, evlenecek çiftlerin, evlenmeden önce tabi oldukları kişisel durumdur. Nişanlanma, evlenme vaadiyle olur (MK. m. 118). Bu düzenlemeye göre nişanlanma, evliliğin ön şartıdır. Peki, nişanlanma nedir, geçerlilik şartları nelerdir, nişanlılığın hükümleri ve sona ermesinin sonuçları nelerdir? Aşağıda bu konular üzerinde durulacaktır.
2-) Evlenmeden Önce Nişanlanmak Zorunlu Mudur?
“Nişanlanma nedir?” sorusunun akla gelen konularından bir tanesi, nişanlanmanın zorunlu olup olmadığıdır. Kanun maddesi, emredici nitelikte değildir. Sadece, nişanlanmanın ne olduğu tanımlanmıştır. Bu nedenle, nişanlanma zorunlu değildir. Nişanlanan kişiler, birbirini tanıma imkanına sahip olacak ve karşılıklı olarak aile yaşantılarını öğrenerek evliliğe hazırlık yapacaktır.
3-) Nişanlanmanın Hukuki Mahiyeti Nedir?
Nişanlanmanın hukuki mahiyetinin ne olduğu, tartışmalıdır. Doktrinde hakim fikre göre; nişanlanma bağımsız nitelikte bir medeni hukuk sözleşmesidir.
4-) Nişanlanmanın Geçerlilik Şartları Nelerdir?
“Nişanlanma nedir?” sorusu içerisinde önemli konulardan bir diğeri de, nişanlanmanın geçerlilik şartlarının neler olduğudur. Peki, nişanlanmanın geçerlilik şartları nelerdir?
A-) Nişanlanma Ehliyeti
Bir kişinin nişanlanabilmesi için, nişanlanma ehliyetine sahip olması gerekir. Medeni Kanun’da bu konuda açık bir düzenleme yoktur. Bu nedenle, genel hükümlere göre nişanlanma ehliyetinin olup olmadığı tespit edilir.
- Tam ehliyetsizler; yani ayırt etme gücüne sahip olmayanlar geçerli olarak nişanlanamazlar. Nişanlanma, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olduğu için, kanuni temsilcisi de, onun yerine nişanlanamaz.
- Sınırlı ehliyetsizler; ancak kanuni temsilcilerinin vereceği izinle nişanlanabilir.
- Tam ve sınırlı ehliyetliler ise hiç kimsenin iznine ihtiyaç duymaksızın nişanlanabilir.
B-) Nişanlanma İradesi
Geçerli bir nişanlanma için, karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarının varlığı şarttır. Bu irade beyanı açık olabileceği gibi, tarafların nişan yüzüğü takmaları gibi örtülü de olabilir.
Nişanlanma, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Bu nedenle, nişanlanma iradesi sadece nişanlanacak kişiler tarafından açıklanmalıdır. Evlenmenin aksine, nişanlanma şarta bağlı olarak yapılabilir. Nişanlanma, herhangi bir şekle bağlı değildir.
C-) Nişanlanma Engelleri Bulunmaması
Nişanlanma engelleri konusunda, kanunda açık bir düzenleme yoktur. Bununla birlikte, kanunda belirtilen kesin evlenme engellerinin, nişanlanmaya da uygulanacağı kabul edilir. Örneğin; bir kişinin, hali hazırda başkasıyla evli olması, nişanlanmaya engeldir. Yine, kişinin akıl hastası olması da nişanlanmaya engel oluşturur. Keza, nişanlanacak kişiler arasında, yakın kan hısımlığı olması bir başka engeldir.
Kesin olmayan evlenme engelleri ise, nişanlanmaya engel teşkil etmez.
5-) Nişanlılığın Hükümleri Nelerdir?
“Nişanlanma nedir?” deyince, akıllara nişanlığının hükümlerinin neler olduğu sorusu akla gelmektedir. Nişanlanan kişiler arasında bazı hak ve yükümlülükler ortaya çıkar. Peki, bu hak ve yükümlülükler nelerdir?
A-) Nişanlamadan Kaynaklanan Haklar
a-) Tanıklıktan Kaçınma Hakkı
Nişanlı olan taraf, nişanlısının davalı veya davacı olduğu bir davada, tanıklık yapmaktan kaçınabilir (HMK. m. 248, CMK m. 47).
b-) Hakimlikten Kaçınma Hakkı
Nişanlılardan her biri, diğeri ile ilgili bir davada hakimlikten kaçınabilir (HMK. m. 34).
c-) Haksız Fiil Faili Üçüncü Kişiden Tazminat Talep Etme Hakkı
Nişanlılar, ileride evleneceği için birbirlerine destek olacakları kabul edilir. Bu nedenle, nişanlılardan biri öldüğünde, diğeri eşinin desteğinde yoksun kalacağından, haksız fiil failinden destekten yoksun kalma tazminatı talep etme hakkına sahiptir(TBK m. 53). Ayrıca sağ kalan nişanlı, şartların oluşması halinde manevi tazminat da talep edebilir(TBK m. 56).
d-) Mal Rejimi Sözleşmesi Hazırlama Hakkı
Nişanlılar, eğer isterse evlenmeden önce mal rejimi sözleşmesi yapabilir(MK. m. 203).
B-) Nişanlanmadan Kaynaklanan Yükümlülükler
a-) Sadakat Yükümlülüğü
Nişanlılardan her biri, nişanlılık süresinde sadakat yükümlülüğü altındadır. Bu nedenle, nişanlılar birbirlerini aldatmamalıdır.
b-) Evlenmekten Kaçınma Halinde Tazminat Yükümlülüğü
Nişanlanan kişinin, evlenmekten kaçınma hakkı vardır. Nişanlılık, evliliğe zorlamak için dava hakkı vermez (MK m. 119). Ancak, bu halde, kanunda belirtilen şartların da oluşmasıyla tazminat ödeme yükümlülüğü oluşur.
6-) Nişanlılık Hangi Hallerde Sona Erer?
“Nişanlanma nedir” konusunun yukarıda açıklamaya çalıştık. Peki, nişanlılık hangi hallerde sona erer? Nişanlılık, çeşitli nedenlerden sona erebilir. Bunlar:
A-) Evlenme
Nişanlanma hukuki ilişkisinin en doğal sona erme sebebi, tarafların evlenmesidir. Ancak, tek neden bu değildir. Nişanlılardan birinin, üçüncü bir kişiyle evlenmesi de, nişanlanmayı sona erdirir.
B-) İkinci Bir Nişanlanma
Nişanlılardan biri, başka bir kişiyle de nişanlanırsa ilk nişanlılık sona erer.
C-) Nişanlılardan Birinin Ölümü Ya da Gaipliğine Karar Verilmesi
Nişanlılardan birinin ölümü ya da gaipliğine karar verilmesi halinde, nişanlılık sona erer.
D-) Kesin Nitelikte Bir Evlenme Engeli Halinin Ortaya Çıkması
Örneğin; taraflardan birinin ayırt etme gücünü kaybetmesi ya da yakın hısım olduklarının ortaya çıkması halinde, nişanlılık sona erer.
E-) Tarafların Anlaşmaya Varması
Nişanlılar, karşılıklı olarak anlaşarak nişanlılık ilişkisini sona erdirme hakkına sahiptir. Bu durumda, birbirlerinden maddi ve manevi tazminat talep etme hakları da yoktur. Nişanlılığı sona erdiren karşılıklı anlaşma, bir şekle bağlı değildir.
F-) İrade Bozukluğu Hallerinin Bulunması
Hata, hile veya korkutma ile nişanlanmayı kabul eden taraf, tek taraflı irade beyanıyla nişanlılığı ortadan kaldırma hakkına sahiptir.
G-) Nişanın Bozulması
Nişanlılardan her biri, haklı bir sebep olsun ya da olmasın, nişanlılığı dilediği zaman sona erdirme hakkına sahiptir. Haklı bir sebep bulunmadan nişanı bozan taraf, bunun sonuçlarına katlanır.
Peki, nişanın bozulmasında haklı sebep nedir? Nişanın devamı veya evlenmenin gerçekleşmesi, taraflardan biri için çekilemez bir hal alırsa, haklı sebebin varlığı kabul edilmektedir. Ancak, nişanı bozan taraf, haklı bir sebebe dayanmıyorsa veya kendi kusuru ile nişanın bozulmasına sebep olduysa, haklı bir sebebin olmadığı kabul edilmektedir. Haksız olarak nişanın bozulmasının sonuçları aşağıda açıklanacaktır.
7-) Nişanlılığın Sona Ermesinin Sonuçları Nelerdir?
“Nişanlanma nedir” alt başlığı altında, belki de en çok merak edilen konu, nişanlanmanın sona ermesinin sonuçlarının neler olduğudur. Nişanlanmanın sona ermesine bağlanan sonuçlar, sona erme sebebine veya sona ermede tarafların kusurlu olup olmasına göre değişmektedir.
A-) Hediyelerin İadesi
Hediyelerin iadesi için nişanlılık, haklı veya haksız bir sebeple ve evlenme dışında bir nedenle sona ermelidir. Bu durumda, nişanlıların birbirlerine veya onların anne babasının ya da anne babası gibi davrananların, diğer nişanlıya vermiş olduğu, “alışılmışın dışındaki hediyelerin” veren kişiler tarafından iadesi istenebilir.
Burada dikkat edilmesi gereken nokta, alınan hediyenin alışılmışın dışında hediye olması gerekliliğidir. Örneğin; nişanlınıza bir araba hediye ettiniz. Eğer, nişan bozulursa, siz bu hediyeyi nişanlınızdan isteme hakkına sahipsiniz; çünkü araba alışılmışın dışında bir hediyedir. Ancak, nişanlınıza bir kolye ya da bilezik hediye ettiyseniz, bunun iadesini talep edemezsiniz. Çünkü, bu hediye alışılmışın dışında bir hediye değildir.
Hediyenin iadesini talep etmek için, karşı tarafın kusurlu olması şart değildir.
B-) Tazminat
Nişanın bozulması sonucunda tazminat talebi için bazı şartlar aranır. Bunlar:
- Nişanlılardan biri, nişanı haklı bir sebep olmaksızın ve tek taraflı olarak bozmalı ya da,
- Nişanın bozulmasına, taraflardan birisi, kendi kusuruyla sebep olmalıdır.
a-) Maddi Tazminat
Nişanın, yukarıda belirtilen sebeplerden biriyle bozulması durumunda, kusursuz olan nişanlının, anne babasının ya da anne babası gibi davrananların maddi zararlarını karşılamak üzere, kusurlu nişanlıdan isteyebileceği tazminattır(MK. m. 120). Burada karşılanması gereken zarar, nişan yapılmasaydı uğranılmayacak olan zarardır. Örneğin, evlenme amacıyla yapılan harcamalar, nişan giderleri, davetiye giderleri, eve alınan beyaz eşya giderleri vs.
Maddi tazminat davası sadece, kusuru bulunan nişanlıya karşı açılabilir. Bu kişinin anne veya babasına karşı açılamaz. Maddi tazminat miktarını, hakim takdir eder.
b-) Manevi Tazminat
Nişanın bozulması nedeniyle kişilik hakları saldırıya uğrayan taraf, nişanın bozulmasına kusuruyla sebebiyet veren nişanlından manevi tazminat talep etme hakkına sahiptir (MK. m. 121). Manevi tazminat talep edebilmek için, talep eden tarafın kusurunun bulunmaması gerekmektedir.
Manevi tazminatı, yalnızca, nişanlılar talep etme hakkına sahiptir. Bu kişilerin annesi, babası veya diğer kişiler bu talepte bulunamazlar. Manevi tazminat miktarını hakim takdir eder.
C-) Süre
Nişanlılığının sona ermesi nedeniyle açılacak davalar, sona erme tarihinden itibaren 1 yıllık süre geçtikten sonra zamanaşımına uğrar.
