1-) Miras Sözleşmesi Nedir?
Miras sözleşmesi; miras bırakanın, başka bir kişiyle yaptığı, ölüme bağlı tasarruf ihtiva eden bir sözleşmedir. Bu tanımdan, miras sözleşmesinin iki taraflı bir hukuki işlem olduğu sonucuna ulaşılabilir. Miras sözleşmesinin geçerli olabilmesi için karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarının varlığı aranır. Bu yönleriyle, tek taraflı bir hukuki işlem olan vasiyetnameden ayrılmaktadır. Bunun bir sonucu olarak, bazı istisnalar haricinde vasiyetnamenin aksine, miras sözleşmesinden tek taraflı irade beyanıyla dönülemez. Kural olarak; ancak, iki tarafın karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları sonucunda ortadan kaldırılabilir.
2-) Miras Sözleşmesinin Çeşitleri Nelerdir?
A-) Olumlu ve Olumsuz Miras Sözleşmesi
Olumlu miras sözleşmesinde, miras bırakan, karşı taraf lehine ölüme bağlı tasarrufta bulunur. Miras bırakan ya bir kimseyi mirasçı tayin eder ya da onun lehine bir mal vasiyetinde bulunur.
Olumsuz miras sözleşmesi ise miras bırakan ile mirasçı arasında gerçekleştirilir. Bu sözleşme sonucunda mirasçı, miras hakkından vazgeçer. Bu nedenle, bu sözleşme “mirastan feragat sözleşmesi” olarak da adlandırılır.
Miras bırakan, saklı pay sahibi olmayan mirasçılarını, istediği zaman mirasının dışında tutabilir. Bu nedenle, olumsuz miras sözleşmesinin önemi, saklı pay sahibi olan yasal mirasçılar açısından söz konusudur.
B-) Tek Taraflı ve İki Taraflı Miras Sözleşmesi
Tek taraflı miras sözleşmesinde, adı üzerinde yalnızca bir taraf, ölüme bağlı tasarrufta bulunur. Örneğin; miras bırakanın, bir kimseyi mirasçı atamasında veya o kişiye bir mal vasiyetinde bulunmasında durum böyledir. Diğer taraf ise, herhangi bir ölüme bağlı tasarrufta bulunmaz. Diğer taraf, yalnızca, bu ölüme bağlı tasarrufu kabul ettiğini belirtir ya da sağlar arası borç altına girer. Eğer, sağlar arası borç altına giriyorsa, “ivazlı miras sözleşmesi” söz konusu olur. Miras sözleşmesinin ivazlı olması, bu sözleşmesinin iki taraflı olduğu anlamına gelmemektedir.
İki taraflı miras sözleşmesinde ise her iki taraf da karşılıklı olarak ölüme bağlı tasarrufta bulunur. Örneğin; karı ve kocanın, karşılıklı olarak birbirlerini mirasçı olarak tayin etmelerinde durum böyledir.
C-) İvazlı ve İvazsız Miras Sözleşmesi
Miras sözleşmesiyle lehine tasarrufta bulunulan kişi, bu sözleşme ile herhangi bir edim yükleniyorsa, miras sözleşmesinin ivazlı olduğu kabul edilir. Eğer böyle bir edim yüklenme söz konusu değilse, miras sözleşmesinin ivazsız olduğu kabul edilir.
Örneğin; miras bırakanın, miras sözleşmesiyle bir kişiyi mirasçı olarak atadığını düşünelim. Mirasçı olarak atanan kişi, miras bırakanın sağlığında ona 500.000 TL öderse, ivazlı miras sözleşmesinden söz edilir. Eğer herhangi bir karşılık ödemezse, miras sözleşmesi ivazsızdır.
3-) Miras Sözleşmesini Kimler Yapabilir?
Miras sözleşmesini geçerli olarak yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve ergin olmak ayrıca kısıtlı olmamak gerekir. Bu nedenle, miras sözleşmesini yalnızca tam fiil ehliyetine sahip olan kişiler yapabilir. Yalnızca, miras sözleşmesiyle ölüme bağlı tasarrufta bulunan kişinin tam ehliyetli olması gerekir. Herhangi bir ölüme bağlı tasarrufta bulunmayan taraf ise genel ehliyet kurallarına tabidir. Miras sözleşmesi, resmi vasiyetname şeklinde yapılır (TMK m. 545).
4-) Miras Sözleşmesinin Hükmü Nedir?
Geçerlilik şartlarına uygun olarak yapılan miras sözleşmesinde, taraflar sözleşmeden doğan haklarını karşılıklı olarak talep edebilirler. Eğer, sözleşme hükümleri rızayla yerine getirilmiyorsa dava yoluna gidilir.
5-) Miras Sözleşmesinin Hükmünü Yitirdiği Haller Nelerdir?
A-) Tarafların Anlaşmasıyla Sona Erme
Miras sözleşmesi, tarafların aralarında yaptıkları adi yazılı anlaşma ile her zaman sona erdirilebilir (TMK m. 546). Bu anlaşmanın özellikleri şöyledir:
- Miras sözleşmesini sona erdirme sözleşmesi, miras sözleşmenin tarafları arasında yapılır.
- Sona erdirme sözleşmesi de bir ölüme bağlı tasarruftur. Bu nedenle, ölümden sonra hüküm ifade eder.
- Miras sözleşmesinde aranan ehliyet şartları, sona erdirme sözleşmesi için de aranır. (ayırt etme gücünü sahip ve ergin olma, kısıtlı olmama)
- Son verme sözleşmesi, adi yazılı şekilde yapılırsa da geçerli olur. Sözleşme, her iki tarafça imzalanmalıdır.
B-) Tek Taraflı İrade Beyanıyla Sözleşmeden Dönme
Miras sözleşmesinin, taraflardan birinin irade beyanıyla sona erdirilebileceği 3 durum vardır. Bunlar
a-) Mirasçılıktan Çıkarma Nedeni Oluşturan Bir Eylemde Bulunma
Miras sözleşmesinin oluşturulmasından sonra, karşı taraf, miras bırakana karşı mirasçılıktan çıkarma nedeni oluşturan bir eylemde bulunursa miras bırakan, miras sözleşmesinden tek taraflı irade beyanıyla dönebilir. Tek taraflı olarak sona erdirme işlemi, kanunda, vasiyetnameler için belirlenen şekillerden biriyle yerine getirilebilir (TMK m. 546).
b-) Sağlar Arası Edim Borcunun Yerine Getirilmemesi
Miras sözleşmesiyle lehine tasarrufta bulunulan kişinin, bu sözleşme ile bir edim yüklenebileceğini belirtmiştik. Eğer taraf bu yükümlülüğe aykırı davranırsa miras bırakan, söz konusu edimlerin sözleşmeye uygun olarak yerine getirilmemesi ya da güvenceye bağlanmaması halinde sözleşmeden dönebilir (TMK m. 547).
c-) İradeyi Sakatlayan Bir Durumun Bulunması
Miras bırakan, miras sözleşmesini; yanılma, aldatma veya korku etkisiyle yapmışsa, sözleşme geçersizdir. Ancak, miras bırakan; yanıldığını veya aldatıldığını öğrendiği ya da korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten itibaren 1 yıl içinde miras sözleşmesini iptal etmezse, sözleşme geçerli hale gelir.
C-) Miras Sözleşmesinin Kendiliğinden Sona Ermesi
Miras sözleşmesinin kendiliğinden sona erdiği iki durum vardır:
a-) Vasiyet Alacaklısının veya Atanmış Mirasçının, Miras Bırakandan Önce Ölmesi
Vasiyet alacaklısının veya atanmış mirasçının, miras bırakandan önce ölmesi, miras sözleşmesini kendiliğinden sona erdirir. Bu kişinin ölümünden sonra miras bırakan, ölen kişinin mirasçılarından herhangi bir talepte bulunamaz. Aksi kararlaştırılmadıysa; miras bırakandan önce ölen kişinin mirasçıları, miras bırakan kişiden, miras sözleşmesi sonucunda elde ettiği ölüm tarihindeki zenginleşmeyi talep edebilir.
b-) Evliliğin Boşanma ya da Butlan Sebebiyle Sona Ermesi
Evliliğin sona ermesi sonucunu doğuran boşanma veya butlan kararının kesinleşmesi, karı ve koca arasındaki miras sözleşmesini sona erdirir.
D-) Miras Sözleşmesinin Mahkeme Tarafından İptal Edilmesi
Kanunda belirtilen geçerlilik şartlarına uygun olarak yapılmayan miras sözleşmesinin iptali için her ilgili kişi dava açabilir. Açılan bu dava sonucunda iptal kararı verilmesi ve bu kararın kesinleşmesi sonucunda miras sözleşmesi, ortadan kalkar.
