Evlat Edinme Nedir?
Evlat edinme, çocuk ile anne ve baba arasında soybağının kurulması yollarından birisidir. Böylece, evlatlık ile anne ve baba arasında herhangi bir kan bağı bulunmaksızın, soybağı ilişkisi kurulur. (TMK m. 282/3)
Evlat Edinme Şartları Nelerdir?
1-) Küçüklerin Evlat Edinilmesinin Koşulları Nelerdir?
A-) Küçük Tek Başına Evlat Ediniliyorsa
Kural olarak eşler, ancak birlikte evlat edinebilirler. Evli olmayan kişiler ise birlikte evlat edinemezler (TMK m. 306/1). Ancak, bu kuralın birtakım istisnaları vardır. Bazı şartların gerçekleşmesi halinde, evli olmayan kişilerin de evlat edinmeleri imkanı vardır. Yine, kural olarak evli kişiler ayrı ayrı veya tek başına evlat edinemezler. Ancak, bazı şartların oluşmasıyla evli kişiler de tek başına evlat edinme hakkına sahip olur (TMK m. 307/2).
Küçüğün tek başına evlat edinilebilmesi için şu şartlar gerekir:
a-) Yaş Şartı
Evli olmayan bir kişi, otuz yaşını doldurmuşsa yalnız başına evlat edinebilir (TMK m. 307/1).
Yine, kişi evli olsa dahi, aşağıda belirtilen şartların gerçekleşmesi halinde yalnız başına evlat edinme hakkına sahiptir. Bu şartlar şunlardır (TMK m. 307/2):
- Evlat edinmek isteyen kişi 30 yaşını doldurmalıdır.
- Evlat edinen kişi ile evlatlık arasında en az 18 yaş fark bulunmalıdır.
- Diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olduğu veya 2 yıldan fazla süredir nerede olduğunun bilinmediği veya mahkeme kararıyla 2 yıldan fazla süredir eşinden ayrı yaşadığı için, birlikte evlat edinmenin mümkün olmadığı ispat edilmelidir.
b-) Bakım ve Yarar Şartı
Küçüğün evlat edinilebilmesi için, evlat edinen kişi tarafından 1 yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması şarttır (TMK m. 305/1). Ayrıca, evlat edinmenin küçüğün yararına olması ve evlat edinen kişinin diğer çocuklarının yararlarını hakkaniyete aykırı biçimde zedelememesi gerekmektedir (TMK m. 305/2). Bu nedenle, evlat edinen kişinin başka çocuklarının olması, evlat edinme işlemine engel değildir.
c-) Küçüğün Rızasının Bulunması Şartı
Ayırt etme gücü bulunan küçüğün evlat edinilebilmesi için, bu işleme rıza göstermesi şarttır (TMK m. 308/2).
d-) Kanuni Temsilcinin Rızasının Bulunması Şartı
- Evlat edinme işlemi için, evlat edinilen küçüğün anne ve babasının rızasının olması şarttır (TMK m. 309/1).
- Rıza, küçüğün ya da anne ve babasının oturduğu yer mahkemesinde yazılı veya sözlü olarak açıklanabilir. Bu açıklama, tutanağa geçirilir (TMK m. 309/2).
- Verilen rıza, evlat edinilen çocukların isimleri belirtilmese ya da evlat edinen kişiler henüz belli olmasa dahi geçerlidir (TMK m.309/3).
- Bu rıza, küçüğün doğum tarihinden itibaren 6 hafta geçmedikçe verilemez (TMK m. 310/1).
- Verilen rıza, rızanın tutanağa geçirilmesi tarihinden itibaren 6 hafta içinde geri alınabilir (TMK m. 310/2). Ancak, rızanın geri alınmasından sonra, yeniden verilen rıza kesindir. Bu nedenle bir daha geri alınamaz (TMK m. 310/2).
Aşağıda belirtilen hallerde, anne ve babadan birinin rızasının alınmasına gerek yoktur. Bu haller şunlardır (TMK m. 311):
- Anne ve babanın kim olduğu veya uzun süredir nerede oturduğu bilinmiyorsa,
- Anne ve baba, ayırt etme gücünü sürekli bir nedenle kaybetmişse,
- Anne ve baba, küçüğe karşı bakım ve özen yükümlülüğünü gerektiği şekilde yerine getirmiyorsa.
Yukarıda belirtilen durumlardan birinin bulunması halinde, anne ve babanın rızası alınmaz. Küçük, ileride evlat edinilmesi için bir kuruma yerleştirilir. Anne ve babadan birinin rızası eksikse, evlat edinen kişinin veya evlat edinmede aracı olan kurumun talebi üzerine ve küçüğün yerleştirilmesinden önce, küçüğün oturduğu yer mahkemesi, anne ve babanın rızasının aranıp aranmamasına karar verir (TMK m. 312/1). Bunun dışındaki hallerde ise bu karar, evlat edinme işlemleri yerine getirilirken verilir (TMK m. 312/2).
Anne ve babanın, küçüğe karşı bakım ve özen yükümlülüğünü gerektiği şekilde yerine getirmemesi nedeniyle rızasının aranmaması halinde, mahkeme tarafından alınan karar kendisine yazılı olarak tebliğ edilir (TMK m. 312/3).
Küçük, vesayet altında ise; ayırt etme gücü olup olmadığı fark etmeksizin, ancak vesayet dairelerinin vereceği izinle evlat edinilebilir (TMK m. 308/3).
B-) Küçük Birlikte Evlat Ediniliyorsa
Eşler, kural olarak ancak birlikte evlat edinebilirler. Birbiriyle evli olmayan kişiler ise birlikte evlat edinemezler (TMK m. 306/1).
Küçüğün birlikte evlat edinilmesi halinde; bakım ve yarar şartı, küçüğün rızası, anne ve babanın rızası yine aranır. Ancak, bu şartlar yanında, ek bazı şartlar da aranmaktadır. Bu şartlar şunlardır:
- Birlikte evlat edinen eşlerin en az 5 yıldan beri evli olması veya her iki eşin de 30 yaşını doldurmuş olması gerekir (TMK m 306/2).
- Eşlerden biri, diğer eşin öz çocuğunu evlat edinebilir mi? Diğer eş, en az 2 yıldan beri evli olmaları ya da kendisinin 30 yaşını doldurmuş olması halinde, eşinin çocuğunu evlat edinebilir (TMK m. 306/3).
2-) Erginlerin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesinin Koşulları Nelerdir?
Ergin veya kısıtlarının evlat edinilebilmesi için bazı şartlar aranmaktadır. Evlat edinen kişinin altsoyu bulunmuyorsa herhangi bir sorun yoktur. Ancak, evlat edinenin altsoyu varsa, evlat edinme için altsoyunun açık rızası aranır. Bu rızaya ek olarak aşağıdaki şartlar da aranmaktadır (TMK m. 313):
- Bedensel ya da zihinsel engeli sebebiyle sürekli bir şekilde yardıma muhtaç olan evlat edinilen, evlat edinen tarafından en az 5 yıldan beri bakılıp gözetiliyorsa,
- Veya, evlat edinilen, küçüklüğünde en az 5 yıl süreyle evlat edinen tarafından bakılmış, gözetilmiş ve eğitilmiş ise,
- Veya, başkaca haklı nedenler mevcut ve evlat edinilen ile evlat edinen kişi, en az 5 yıldan beri aile olarak birlikte yaşamakta ise, evlat edinilebilir.
- Evlat edinilecek ergin veya kısıtlı evli ise; ancak eşinin rızasıyla evlat edinilebilir.
C-) Evlat Edinebilmek İçin Hakim Kararı Şart mıdır?
Evlatlık ilişkisi; ancak mahkeme kararıyla kurulur (TMK m. 315). Evlat edinilen kişi ister küçük, ister ergin veya kısıtlı olsun, hakim kararı şarttır.
Mahkeme karar verirken; evlat edinme şartlarının oluşup oluşmadığını araştırır, evlat edinileni ve evlat edinen kişileri dinler, gerekirse bu konuda uzmanların görüşüne başvurur (TMK m. 316/1).
Evlat Edinmenin Sonuçları Nelerdir?
- Evlat edinme sonucunda, anne ve babaya ait olan tüm hak ve yükümlülükler, evlat edinen kişiye geçer (TMK m. 314).
- Evlat edinilen küçükse, evlat edinen kişinin soyadını alır. Evlat edinenin, küçüğe yeni bir isim verme hakkı da vardır. Evlatlık erginse ve istediği takdirde, evlat edinen kişinin soyadını alabilir (TMK m. 314/3).
- Ayırt etme gücü bulunmayan küçüklerin, eşler tarafından birlikte evlat edinilmesi halinde; küçüklerin nüfus kaydına, anne ve baba ismi olarak, evlat edinen eşlerin isimleri yazılır (TMK m. 314/4).
- Evlatlık ve onun altsoyu, evlat edinenin mirasçısı olur (TMK m. 314-500).
- Evlatlık, kendi ailesine mirasçı olmaya da devam eder.
- Evlat edinen ve hısımları, evlatlığa mirasçısı olamazlar (TMK m. 500)
- Evlat edinilme ilgili belge, bilgi ve kayıtlar gizlidir. Ancak, mahkeme kararı ile veya evlatlık isterse açıklanabilir (TMK m. 314/4).
Evlat Edinme İlişkisi Nasıl Kaldırılır?
Kanunda belirtilen bazı haklı nedenlerin varlığı halinde, anne ve babanın rızasının alınmayabileceğini belirtmiştik. Kanundan kaynaklanan haklı bir neden olmaksızın rızası alınmayan kişiler, küçüğün menfaati ağır biçimde zarar görmeyecekse, hakimden, evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını talep edebilir (TMK m. 317).
Evlat edinebilme ile ilgili diğer şartlardan birisi eksikse; Cumhuriyet savcısı ya da her ilgili evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını talep edebilir (TMK m. 318/1). Ancak, bu eksiklikler ortadan kalkmış ya da evlatlık ilişkisinin sona erdirilmesi, evlatlığın menfaatini zarara uğratacaksa, evlatlık ilişkisi kaldırılmaz (TMK m. 318/2).
Dava açma hakkı, evlatlık ilişkisinin kaldırılması nedeninin öğrenilmesi tarihinden itibaren 1 yıl ve her halde evlat edinilme işleminin gerçekleşmesinden itibaren 5 yıl geçtikten sonra sona erer (TMK m. 319).
Siz de evlat edinme ile ilgili bir hukuki sorun yaşıyorsanız; Afyon Avukat Özden KELEŞ ile iletişime geçebilirsiniz…
