1- Elbirliği Mülkiyeti Nedir?
Kanun ya da kanunda belirtilen sözleşmeler gereğince meydana gelen topluluk dolayısıyla, mallara birlikte sahip olanların mülkiyetine, elbirliği mülkiyeti denilir (TMK m. 701/1). Elbirliği mülkiyetinde, ortakların belirlenmiş payları yoktur. Bu nedenle, her bir ortağın hakkı, ortaklığı oluşturan malların tamamına yaygındır (TMK m. 701/2). Elbirliği mülkiyetinin diğer bir ismi iştirak halinde mülkiyettir.
2- Elbirliği Mülkiyetinin Özellikleri Nelerdir?
- Elbirliği mülkiyeti, aralarında bir ortaklık bağı bulunan kimselerin, bu ortaklıkları sebebiyle bir mala birlikte sahip olmalarına denir. Elbirliği mülkiyetinde ortaklık, mülkiyetten önce mevcuttur. Mülkiyete, iştirak halinde mülkiyet vasfını, bu ortaklık vermektedir.
- Elbirliği mülkiyetini oluşturan ortaklık, tüzel kişiliği bulunmayan bir ortaklıktır.
- El birliği mülkiyetini oluşturan mal üzerinde, ortakların doğrudan doğruya hakları bulunmaz. Mülkiyetin sahibi, tüzel kişiliği bulunmayan ortaklıktır. Dolayısıyla ortakların tümü maliktir.
- Elbirliği mülkiyetine yol açan ortaklık; ancak kanun tarafından öngörülen hallerde meydana gelir.
- Elbirliği mülkiyetinde herhangi bir pay söz konusu değildir. Her bir ortağın hakkı, ortaklığı oluşturan malların tamamına yaygındır.
3- Elbirliği Mülkiyeti Nasıl Kurulur?
İştirak halinde (elbirliği) mülkiyet, elbirliği ortaklığı tarafından mülkiyet hakkının kazanılması ile oluşur. Bu nedenle, her şeyden önce ortada bir elbirliği ortaklığı bulunmalıdır. İkinci şart ise bu elbirliği ortaklığı tarafından mülkiyet hakkının kazanılmasıdır.
A-) Elbirliği Ortaklığı Halleri
Elbirliği ortaklığı ya kanunun belirttiği hukuki olaylarla ya da kanunun belirttiği sözleşmelerle meydana gelir. Ölen bir kimsenin mirasçılarının, tereke malları üzerindeki ortaklığı, elbirliği ortaklığının hukuki olayla kurulmasının tipik örneğidir. Buna “miras ortaklığı” denilir.
Kanunun, hukuki işlemle; yani sözleşmeyle elbirliği mülkiyeti oluştuğunu kabul ettiği haller ise şu şekildedir:
- Karı koca mal rejimlerinden genel mal ortaklığı,
- Karı koca mal rejimlerinden edinilmiş mallarda ortaklık,
- Aile malları ortaklığı,
- Adi ortaklıktır.
B-) Mülkiyetin Elbirliği Ortaklığı Tarafından Kazanılması
Elbirliği mülkiyeti oluşması için eşyanın mülkiyetinin elbirliği ortaklığı tarafından kazanılması şarttır. Bu nedenle, kişilerin arasında elbirliği ortaklığının bulunması yeterli değildir. Mülkiyetin, bu ortaklık tarafından kazanılması gerekir. Çünkü bu kişiler ortaklık dışında bazı mallara da paydaş olabilirler. Örneğin; (M) ölmüş, geriye mirasçısı (A) ve (B) kalmıştır. Bunlar, terekede yer alan mal üzerinde elbirliği halinde maliktir. Ancak, bu kişiler birlikte, ayrı bir mal satın alıp, bu mal üzerinde paylı mülkiyete sahip olabilirler. Sonradan alınan bu malın, miras ortaklığı ile bir ilgisi yoktur.
4- Elbirliği Mülkiyetinde Ortakların Durumu Nasıldır?
- Elbirliği mülkiyetinde maldan yararlanma, mülkiyet üzerinde tasarrufta bulunma ve yönetim; ortaklığı doğuran kanun veya sözleşme hükümleri ile belirlenir (TMK m. 702/1).
- Kanunda veya sözleşmede farklı bir hüküm öngörülmemişse; gerek yönetim gerek tasarruf işlemleri için ortakların oybirliğiyle karar vermeleri şarttır. (TMK m. 702/2).
- Elbirliği mülkiyetinde, hiçbir ortağın doğrudan tasarruf edebileceği bir payı yoktur (TMK m. 702/3). Mülkiyet hakkı, elbirliği ile tüm ortaklara aittir. Ortaklar; ancak elbirliği mülkiyeti mallarının tasfiyesi sonucunda bir pay alabilirler.
- Ortaklardan her biri, topluluğu oluşturan hakların korunması için gerekli önlemleri alabilir. Koruma, dava yoluyla ya da diğer yollarla gerçekleştirilebilir. Gerçekleşen bu tarz bir korumadan tüm ortaklar faydalanır (TMK m. 702/4).
- Elbirliği mülkiyetinde, ortaklık sıfatı kişiye bağlıdır. Bu nedenle, ortaklık sıfatı başkasına devredilemez. Ortağın, tasfiye sonucunda kendisine düşecek payı, bir başkasına devretmesi de sonucu değiştirmez. Yalnızca, alıcıya tasfiye sonucunda söz konusu payı talep etme hakkı verir (TMK m. 677).
5- Elbirliği Mülkiyeti Nasıl Sona Erer?
Elbirliği mülkiyeti aşağıdaki hallerde sona erer:
- Elbirliği mülkiyetine konu malın devredilmesi. Malın, ortaklıktan çıkması elbirliği mülkiyetini sona erdirir. Örneğin; malın, tüm ortakların oybirliğiyle bir başkasına devredilmesi halinde, o mal üzerindeki iştirak halinde mülkiyet de sona erer.
- Elbirliği mülkiyetini oluşturan topluluğun dağılması. Elbirliği ortaklığının nasıl sona erdirileceği her bir ortaklık türü için ayrı ayrı belirlenmiştir. Örneğin; karı koca mal rejiminden kaynaklanan mal ortaklığının nasıl sona ereceği, Türk Medeni Kanunu’nun 276. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; eşler arasındaki mal ortaklığı, eşlerden birinin ölümü, boşanma ya da başka bir mal rejiminin seçilmesi halinde sona erer.
- Elbirliği mülkiyetinden, payla mülkiyete geçilmesi: Elbirliği mülkiyetinin bu sona erme şekli aşağıda ayrıca anlatılacaktır. Bu nedenle burada ayrıntıya girilmeyecektir.
Aksine bir hüküm yoksa; paylaştırma, paylı mülkiyet hükümlerine göre gerçekleştirilir (TMK m. 703/2).
6- Elbirliği Mülkiyetinden Paylı Mülkiyete Nasıl Geçilir?
Paylı mülkiyete geçilmesi, elbirliği mülkiyetini sona erdiren durumlardan bir tanesidir. Yukarıda belirtildiği üzere; miras ortaklığı, elbirliği mülkiyeti hallerden birisidir. Miras ortaklığında, tüm ortakların oybirliğiyle paylı mülkiyete geçiş yapılabilir. Ancak, ortaklardan biri bile buna razı gelmezse dava yoluna gidilmesi gerekir.
Miras ortaklığında, ortaklardan her biri, tereke mallarının tamamı ya da bir kısmı üzerindeki mülkiyetin paylı mülkiyete dönüşmesini dava edebilir (TMK m. 644). Miras ortaklığı haricinde, diğer iştirak halinde mülkiyet hallerinde bir ortağın, elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesine yönelik dava hakkı yoktur. Açılan bu davada, tüm ortakların taraf olması bir zorunluluktur. Bu dava, tüm taraflar için benzer sonuçlar doğuran bir dava türüdür.
Mirasçılardan biri, tereke mallarının tamamı ya da bir kısmı üzerindeki mülkiyetin paylı mülkiyete dönüşmesini dava ederse; sulh hukuk mahkemesi hakimi, diğer mirasçılara çağrıda bulunur ve belirleyeceği süre içerisinde eğer varsa itirazlarını belirtmeye davet eder. Bu davet üzerine mirasçılar, elbirliği mülkiyetinin devam etmesini haklı kılacak bir itiraz ileri sürebilir ya da hakimin gönderdiği davetiyede belirttiği süre içerisinde paylaşma davası açabilir. İtiraz olmaz ve paylaşma davası da açılmazsa; talep konusu mal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesine karar verilir (TMK m. 644). Mirasçılar dışında, mirasçıların alacaklıları da İcra-İflas Kanunu’nun 121. maddesi gereğince icra hukuk mahkemesinden yetki belgesi aldıktan sonra bu davayı açabilir.
Ayrıca, tapu kütüğüne kayıtlı bir taşınmaza elbirliği ile malik olan mirasçılardan her biri, elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesini, tapu sicil memurluklarında isteyebilir (Kadastro Kanunu ek m. 3).
7- Elbirliği Mülkiyetinde Ortaklığın Giderilmesi Davası Nedir?
Elbirliği mülkiyetinin söz konusu olduğu taşınır veya taşınmaz mallar üzerinde, elbirliği ortaklığının giderilmesi için açılan davaya, ortaklığın giderilmesi davası denilir. Elbirliği mülkiyetinde ortaklığın giderilmesi davasını herhangi bir ortak açabilir. Bu davada tüm ortakların taraf olarak gösterilmesi bir zorunluluktur. Ortaklığın giderilmesi davası sonucunda, ortak mülkiyet ilişkisi bireysel mülkiyete dönüşür.
8- Elbirliği Mülkiyeti ile Paylı Mülkiyet Arasındaki Farklar Nelerdir?
- Elbirliği mülkiyetinde ortakların hisseleri belli değildir. Ancak, paylı mülkiyette her paydaşın eşya üzerinde belirli bir hissesi vardır.
- Elbirliği mülkiyetine konu şey bir eşya olabileceği gibi bir mal topluluğu da olabilir. Oysa ki; paylı mülkiyette konu her zaman bir eşyadır.
- Elbirliği mülkiyetinin hangi hallerde kurulabileceği kanunda tek tek belirlenmiştir. Bunlar dışında iştirak halinde mülkiyet kurulamaz. Ancak paylı mülkiyetin kurulmasında herhangi bir sınır yoktur. Her zaman kurulabilir.
- Elbirliği mülkiyetinde ortaklar; ancak oybirliği ile tasarrufta bulunabilir. Paylı mülkiyette ise her paydaşın, kendi payı üzerinde tasarruf hakkı vardır.
- Elbirliği mülkiyetinde ortaklar, eşyayı birlikte kullanmak zorundadır. Paylı mülkiyette ise paydaş, eşyayı diğer paydaşlara zarar vermeden, bağımsız bir şekilde kullanabilir.
- Elbirliği mülkiyetinde malın idaresi ancak oybirliği ile olur. Paylı mülkiyette ise her işin özelliğine göre farklı çoğunluk aranmaktadır.
- Elbirliği mülkiyetinde bir ortağın, mal üzerinde tek başına mülkiyet iddiasında bulunması hırsızlık suçunu oluşturur. Ancak paylı mülkiyete bir paydaşın, mal üzerinde tek başına mülkiyet iddiasında bulunması güveni kötüye kullanma suçunu oluşturur.
- Elbirliği mülkiyetinde müteselsil sorumluluk söz konusudur. Paylı mülkiyette ise sorumluluk pay oranında dağılır.
Ayrıntılı bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
