Velayet; anne ve babanın, kural olarak ergin olmayan, bazı durumlarda ise ergin olan çocukların, kişilikleri ve malvarlığı üzerinde sahip olduğu haklara denir. Velayet hakkının ne olduğunu ayrıntılı olarak şu yazımızdan okuyabilirsiniz. Boşanma davasında velayet, boşanma aşamasında olan eşler için en merak edilen ve en hassas konulardan biridir.
Eş, kanunda belirtilen çeşitli boşanma nedenlerine dayanarak diğer eş aleyhine boşanma davası açabilir. Eşlerin müşterek çocuğu varsa, bu davada velayet konusu da gündeme gelecektir. Boşanma konusunda anlaşamayan eşler, müşterek çocuklarının velayetinin kimde kalacağı konusunda da anlaşamazlar. Bu durum ise, eşler arasında yeni bir uyuşmazlık meydana getirir. Böyle bir durumda, boşanma davasıyla birlikte, çocukların velayetinin kimde kalacağı konusu da mahkemeye taşınır. Neticede, çocukların velayetinin kimde kalacağına hakim karar verir. Boşanma davasında velayet uyuşmazlığını çözüme kavuşturmada, aile mahkemeleri görevli ve yetkilidir. Aile mahkemesi bulunmayan adliyelerde, asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla bu uyuşmazlığı çözüme kavuşturur.
Boşanma Davasında Velayet Kime Verilir?
Türk Medeni Kanunu’nda, çocukların velayetinin kime verileceği konusunda doğrudan bir hüküm yoktur. Hakim, her somut olayı kendi içerisinde değerlendirerek ve çocuğun üstün yararını göz önünde bulundurarak velayet konusunda bir karar verecektir. Velayet, kamu düzenindendir. Bu nedenle, anne ve babaların isteklerinden ziyade, çocuğun menfaatleri göz önünde bulundurulur. Velayet konusunda, çocuğun üstün yararı her şeyden daha önemlidir.
Yargıtay, velayetin kime verileceği konusunda bazı içtihatlar geliştirmiştir. Hakim, önüne gelen bir davada bu içtihatları dikkate alarak boşanma davasında velayet konusunda bir karar verir; ancak bu içtihatları dikkate alarak bir karar verse de, hakimin bu konuda takdir hakkı bulunmaktadır. Aşağıda, Yargıtay içtihatlarında belirtilen kriterler açıklanmıştır…
1-) 0-3 Yaş Aralığında Olan Çocukların Velayeti Kime Verilir?
Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre; 0-3 yaş aralığında bulunan çocuklar, anneye verilir. Çünkü, bu yaşlarda olan bir çocuğun anne bakımına ve şefkatine muhtaç olduğu kabul edilir. Bu yaş aralığında olan çocukların velayeti hakkında karar verilirken, annenin işine, ekonomik durumuna, yaşam tarzının nasıl olduğuna bakılmaz.
2-) 3-8 Yaş Aralığında Olan Çocukların Velayeti Kime Verilir?
Kural olarak 3-8 yaş aralığında olan çocukların velayeti de genelde anneye verilir. Yine, bu yaşlarda olan bir çocuğun da, daha az olmakla birlikte anne bakım ve şefkatine muhtaç olduğu kabul edilir. Ancak, bu durum kesinlik arz etmez, bazı istinasları vardır. Bu yaş aralığında da olsa, çocuğun, anne yanında kalması, bedensel ve zihinsel gelişimi için zararlıysa, velayet babaya verilir. Örneğin; annenin çocuklara şiddet uygulaması, çocuklara bakacak gücünün olmaması, alkol veya uyuşturucu bağımlısı olması vs.
3-) 8 Yaş ve Üzerinde Olan Çocukların Velayeti Kime Verilir?
Yargıtay içtihatlarına göre; 8 yaş ve üzerindeki çocuğun, idrak çağında olduğu kabul edilir. Bu nedenle, 8 yaş ve üzerinde olan çocukların velayeti hakkında karar verilirken, çocuğun görüşünün alınması zorunluluktur. Bu yaş aralığında olan çocukların görüşünün alınmaması bozma sebebidir. Ancak, dikkat edilmesi gereken husus hakimin, çocuğun görüşü ile bağlı olmamasıdır. Önemli olan çocuğun menfaatidir. Örneğin; 10 yaşında olan bir çocuk, “ben babamla yaşamak istiyorum” dese bile, hakim, çocuğun velayetini anneye verebilir.
4-) Hakimin, Velayet Konusunda Karar Verirken Göz Önünde Bulunduracağı Diğer Unsurlar
A-) Çocuğun Eğitimi Hangi Tarafça Daha İyi Sürdürülür?
Boşanma davasında velayet konusunda, göz önüne alınacak diğer unsur çocuğun eğitimidir. Eşler boşanmış olsa da çocuklarına iyi bir eğitim verme yükümlülükleri devam eder. Bu nedenle, çocuğun eğitimini hangi taraf daha iyi sürdürecekse, velayet o tarafa verilir. Velayet kendisine verilen anne ya da baba, çocuğun eğitimine önem vermezse, velayet değişikliği yoluna gidilebilir.
B-) Çocuğun Sürekli Tedavi Gerektirecek Bir Hastalığı Var mı?
Çocuğun, sürekli bakım ve tedavi gerektiren bir hastalığı varsa velayet düzenlemesinde bu duruma dikkat edilir. Çocuğun bakımını ve tedavisini kim üstlenecekse, velayet o tarafa verilir.
C-) Çocuğun Kardeşleri Var Mı?
Boşanmada velayet konusunda, çocuğun kardeşi olup olmadığı da göz önünde bulundurulur. Yargıtay kararlarına göre; kardeşler, mümkün oldukça birbirinden ayrılmamalıdır. Kardeşlerin birbirlerinden ayrılmaları, psikolojilerini olumsuz anlamda etkileyebilir. Bu nedenle, kardeşlerin velayeti, mümkün olduğu müddetçe, aynı tarafa verilir.
D-) Çocuğun Çevresi Nerede?
Velayet konusunda karar verilirken, çocuğun alışkın olduğu çevresinin değiştirilmemesine dikkat edilir. Buradaki amaç, çocuğun yaşamında meydana gelecek değişikliklerin en aza indirilmesidir. Çocuğun yaşadığı yerin, okulunun, arkadaş çevresinin bir anda değiştirilmesi, çocuğun psikolojisini olumsuz yönde etkileyebilir.
5-) Anlaşmalı Boşanma Davasında Velayet Kime Verilir?
Bilindiği üzere, eşlerin anlaşmalı olarak boşanabilmesi için, tüm şartlarda anlaşma sağlamış olması gerekir. Bu nedenle, eşlerin çocuğun velayeti konusunda da anlaşmaya varmış olması bir zorunluluktur. Eşler, çocuğun velayetinin kimde kalmasını istediklerini mahkemeye bildirir. Genel olarak hakim, velayet konusunda karar verirken, eşlerin taleplerini göz önünde bulundurur. Ancak, hakim eşlerin anlaşmasına göre karar vermek zorunda değildir. Hakim, yapılan anlaşmanın çocuğun menfaatine aykırı olduğu düşüncesinde ise, anlaşmaya aykırı karar verebilir.
6-) Eşim Beni Aldattı, Yine De Çocuğun Velayetini Alabilir Mi?
Aldatma eyleminin, boşanma davasında velayet düzenlemesine doğrudan etki edeceğine ilişkin bir düzenleme yoktur. Ancak, eşini aldatan tarafın, güven sarsıcı bir eylemde bulunduğu da bir gerçektir. Aldatma eylemi, aldatılan eşin ve çocukların psikolojisi üzerinde yıkıcı bir etki bırakır. Yine, mahkeme, aldatan eşin, çocukların bakımını iyi bir şekilde üstlenmeyeceği konusunda bir görüşe sahip olabilir. Neticede aldatma eyleminin, velayetin düzenlenmesinde bir kriter olarak dikkate alınabileceğini söyleyebiliriz.
7-) Boşanma Kararı Verildikten Sonra Velayet Değişikliği Olur mu?
Boşanma davasında aile mahkemesi hakimi, çocuğun velayetini eşlerden birine verir. Bu karar verildikten sonra, velayet kendisine verilmeyen eş, velayet değişikliği için dava açabilir. Bu davaya, velayet davası denilir. Velayet değişikliğinin gerçekleşmesi için birtakım haklı nedenlerin olması gerekir. Örneğin; velayet kendisine bırakılan tarafın çocuğa şiddet uygulaması, çocuğun sağlığına zarar vermesi ve bunun gibi haklı nedenlerin varlığı halinde, açılan velayet davası sonucunda velayet değişikliği gerçekleşir. Velayet davası açılabilmesi için, mevzuatta herhangi bir süre öngörülmemiştir. Boşanma davasında karar verildikten sonra ve haklı neden devam ettiği müddetçe bu dava açılabilir.
Yine, hakim bazı hallerde, herhangi bir talep olmaksızın da velayet değişikliğine karar verebilir (MK. m. 348). Bu haller şunlardır:
- Anne ve babanın deneyimsiz olması, hasta olması, başka bir yerde bulunması ya da benzeri nedenlerden birisiyle velayet görevini gerektiği gibi yerine getirememesi,
- Anne ve babanın, çocuğa yeterince ilgi göstermemesi veya ona karşı olan yükümlülüklerini önemli bir biçimde yerine getirmemesidir.
