1-) Nafaka Nedir?
Nafaka, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek eşin, diğer eşten ekonomik gücü oranında ve süresiz olarak isteyebileceği maddi ödemedir. Yoksulluğa düşecek eşe nafaka bağlanmasında kusur şartı aranmaz. Yani, boşanma davasında nafaka bağlanması için, nafaka bağlanacak eşin kusursuz olması şart olmadığı gibi, nafaka ödeyecek eşin de kusurlu olması şart değildir. Yalnızca, kendisine nafaka ödenecek eşin kusurunun, diğer eşten daha ağır olmaması gerekir. Peki, boşanma davasında nafaka türleri ve bunların koşulları nelerdir?
2-) Boşanma davasında nafaka türleri nelerdir?
Türk hukukunda, boşanma nedeniyle ortaya çıkan 3 farklı nafaka türü vardır. Bunlar; tedbir nafakası, yoksulluk nafakası ve iştirak nafakasıdır.
A-) Tedbir Nafakası
a-) Tedbir Nafakası Nedir ve Ne Zaman Ödenir?
Boşanma davasında nafaka konusunda anlatılacak olan ilk nafaka türü, tedbir nafakasıdır. Tedbir nafakası, geçici olarak ve tedbir amaçlı ödenen bir nafaka türüdür. Bu nafaka, boşanma davasının açılmasından, mahkeme kararının kesinleşmesine kadar olan süre içinde ödenir.
b-) Tedbir Nafakası Kime Ödenir?
Boşanma davası açıldıktan sonra hakim, eşlerin ekonomik durumları hakkında, kolluk yardımıyla araştırma yapar. Hakim, bu araştırma sonucunda ekonomik gücü daha düşük olan taraf lehine tedbir nafakası bağlanmasına karar verir. Tedbir nafakası, kadın eş lehine de erkek eş lehine de hükmedilebilir. Önemli olan, hangi eşin geçimini sağlayabilmesi için nafakaya ihtiyaç duyduğudur. Ayrıca, hakim, reşit olmayan çocuklar lehine de tedbir nafakasına hükmedecektir.
c-) Tedbir Nafakası Bağlanması İçin Talep Gerekir mi?
Taraflar, tedbir nafakası bağlanmasını yargılamanın herhangi bir aşamasında talep edebilir. Talep olmaksızın hakim de kendiliğinden tedbir nafakası bağlanmasına karar verebilir. Tedbir nafakası bağlanması konusunda, mahkeme tarafından bir ara karar kurulacaktır.
d-) Tedbir Nafakası Bağlanacak Eşin Kusursuz Olması mı Gerekir?
Hakim, tedbir nafakasına hükmederken eşlerin kusur durumunu araştırmaz. Kusuru daha ağır olan eş lehine dahi, tedbir nafakasına hükmedilebilir. Çünkü, tedbir nafakası geçici nitelikte ve tedbir mahiyetinde ödenen bir nafakadır.
e-) Tedbir Nafakası Miktarı Nasıl Belirlenir?
Tedbir nafakası miktarını hakim belirler. Hakim bu belirlemeyi yaparken tarafların ekonomik koşullarını ve çocukların yararını göz önünde bulundurur.
f-) Tedbir Nafakası Ne Zaman Sona Erer?
Tedbir nafakası, mahkemenin verdiği boşanma kararının kesinleşmesine dek devam eder. Karar kesinleştikten sonra kendiliğinden sona erer.
B-) Yoksulluk Nafakası
a-) Yoksulluk Nafakası Nedir?
Boşanma davasında nafaka konusunda anlatılacak olan bir nafaka türü, yoksulluk nafakasıdır. Yoksulluk nafakası, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek ve kusuru daha ağır olmayan eşe, geçimini sağlayabilmesi amacıyla, diğer eş tarafından ekonomik gücü oranında ödenen nafakadır (MK. m. 175).
b-) Yoksulluk Nafakası Ödenmesi İçin Hangi Şartlar Gerekir?
- Yoksulluk nafakası ödenebilmesi için talep gerekir. Hakim, talep olmaksızın, kendiliğinden yoksulluk nafakasına hükmedemez.
- Lehine yoksulluk nafakası ödenecek eşin kusuru, diğer eşe göre daha ağır olmamalıdır.
- Lehine yoksulluk nafakası ödenecek eş, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olmalıdır. Kanunda “yoksulluğa düşecek taraf” ifadesi kullanıldığı için, henüz yoksul olmayan; ancak ileride yoksulluğa düşme ihtimali bulunan eş de nafaka isteyebilir.
- Kendisinden nafaka talep edilen eş kusursuz olsa dahi, eşine yoksulluk nafakası ödeyebilir. Önemli olan nafaka talep eden eşin kusurunun, diğer eşin kusurundan daha ağır olmamasıdır.
c-) Yoksulluk Nafakası Miktarı Nasıl Belirlenir?
Yoksulluk nafakası miktarını, nafaka ödeyecek eşin mali imkanlarıyla orantılı olarak hakim belirler. Hakim bu belirlemeyi yaparken, nafaka ödeyecek eşin mali imkanlarının yanında, nafaka talep eden eşin gelir ve giderlerini de göz önünde bulundurur. Yoksulluk nafakası, nafaka talep eden eşin zorunlu ihtiyaçlarını karşılayabilecek miktarda belirlenir.
d-) Yoksulluk Nafakası Nasıl Ödenir?
Yoksulluk nafakası toptan veya durumun gereklerine göre irat biçiminde ödenebilir (MK. m. 176/1). Bunun kararını hakim verir. Boşanma davası devam ederken hükmedilen tedbir nafakası, talep olması halinde yoksulluk nafakası olarak devam eder.
e-) Yoksulluk Nafakası Ne Zaman Sona Erer?
İrat biçiminde ödenmesine karar verilen yoksulluk nafakasına, kural olarak süresiz bir şekilde hükmedilir (MK. m. 175). Ancak, bazı hallerde yoksulluk nafakası sona erer (MK. 176/3). Bu haller şunlardır:
- Yoksulluk nafakası; nafaka alacaklısı eşin yeni bir evlilik yapması ya da eşlerden birinin ölümü halinde kendiliğinden kalkar.
- Yoksulluk nafakası; nafaka alacaklısı eşin yeniden evlenmese de fiilen evliymiş gibi bir hayat sürmesi, yoksulluğunun sona ermesi ya da haysiyetsiz bir yaşam sürmesi hallerinde mahkeme kararıyla kaldırılır.
Tarafların ekonomik durumlarının değişiklik göstermesi veya hakkaniyet gerektirdiği takdirde, ödenen yoksulluk nafakası miktarının azaltılmasına veya arttırılmasına karar verilebilir (MK. m. 176/4).
f-) Yoksulluk Nafakasına Ne Zaman Hükmedilir?
Yoksulluk nafakası, boşanma davasıyla birlikte talep edilebilir. Eğer boşanma davasında talep edilmezse, boşanma hükmünün kesinleşmesinden itibaren 1 yıllık süre içerisinde, yoksulluk nafakası davası açılması gerekir (MK. m. 178). Bu süre geçtikten sonra yoksulluk nafakası talep edilemez.
C-) İştirak Nafakası
a-) İştirak Nafakası Nedir?
Boşanma davasında nafaka başlığı altında anlatılacak olan son nafaka türü, iştirak nafakasıdır. Boşanma davası sonucunda çocuğun velayeti kendisine verilmeyen eş, çocuğun eğitim ve bakım masraflarına gücü uyarınca katılmak zorundadır (MK. m. 182/3). Bu katılmaya, iştirak nafakası adı verilir.
b-) İştirak Nafakasına Hükmedilebilmesi İçin Talep Gerekir mi?
Anne ve baba; çocuğun bakımı, korunması ve eğitimi için gerekli giderleri yapmakla yükümlüdür (MK. m. 327/1). Bu hüküm, kamu düzenindendir. Bu nedenle, herhangi bir talep olmasa da hakim kendiliğinden iştirak nafakasına hükmeder.
c-) İştirak Nafakası Nasıl Belirlenir?
İştirak nafakası miktarını hakim belirler. Hakim, bu belirlemeyi yaparken bazı hususları göz önünde bulundurur. Bu hususlar şunlardır:
- Nafaka yükümlüsünün ekonomik durumu,
- Çocuğun yaşı ve ihtiyaçları,
- Ülkenin geçim şartları,
- Çocukların, evlilik sırasında var olan hayat standartlarıdır.
Boşanma davası devam ederken hükmedilen tedbir nafakası, talep olması halinde iştirak nafakası olarak devam eder.
d-) İştirak Nafakasını Kimler Talep Edebilir?
İştirak nafakası talep edebilecek kişiler şunlardır (MK. m. 329):
- Ergin olmayan çocuğa fiilen bakan anne veya baba, çocuk adına, diğer eş aleyhine nafaka davası açabilir.
- Ergin olmayan çocuk, aynı zamanda ayırt etme gücüne de sahip değilse, atanacak kayyım veya vasi, çocuk adına nafaka davası açabilir.
- Ayırt etme gücü bulunan ergin olmayan çocuk da nafaka davası açabilir.
e-) İştirak Nafakası Ne Zaman Sona Erer?
Anne ve babanın bakım borcu, çocuğun ergin olmasıyla sona erer. Bu nedenle, ergin çocuk lehine iştirak nafakasına hükmedilmez. Ergin olmayan çocuk lehine hükmedilen iştirak nafakası, çocuğun ergin olmasıyla kendiliğinden sona erer. Ancak bunun bir istisnası vardır. Çocuk, ergin olmasına rağmen eğitimine devam ediyorsa, anne ve baba ekonomik güçleri oranında, çocuğun eğitimi bitinceye kadar çocuğa bakmakla yükümlüdür (MK. m. 328/2).
f-) Çocuğun Özel Gelirinin Olması Halinde İştirak Nafakası Ödenir mi?
Yargıtay içtihatlarına göre; çocuğun özel gelirinin bulunması, anne ve babanın iştirak nafakası ödeme yükümlülüğünü sona erdirmez.
3-) Nafaka Yükümlüsü Nafakayı Ödemezse Ne Olur?
Nafaka yükümlüsü, yükümlü olduğu nafakayı ödemezse icra takibi yoluna başvurulur. Nafaka, nafaka alacaklısı eş ve müşterek çocukların geçinebilmesi için önemli bir gelir kaynağıdır. Bu nedenle, kanun koyucu tarafından nafaka alacaklarının tahsil edilebilmesi için birtakım özel hükümler öngörülmüştür. Bu hükümler şunlardır:
- İcra-İflas Kanunu’na göre; nafaka alacakları birinci sırada bulunan, imtiyazlı alacaklar arasındadır. Bu nedenle, nafaka yükümlüsünün malvarlığına haciz konulup, bunların satışı yoluna gidildiğinde, elde edilen satış parasından öncelikle nafaka alacakları ödenir.
- Nafaka alacaklarının tahsil edilebilmesi için emekli maaşına dahi haciz konulabilir.
- Nafaka alacağının tahsil edilmesi amacıyla, nafaka yükümlüsünün maaşına haciz konulması halinde, aylık nafaka tutarının tamamı maaştan kesilir.
- Nafaka yükümlüsünün maaş hesabında daha önce konulmuş hacizler olsa da, aylık nafaka tutarı, diğer hacizlerden önce ve bağımsız olarak kesilir.
- Nafaka yükümlüsü nafakayı ödemezse, nafaka alacaklısı tarafın şikayeti üzerine 3 aya kadar tazyik hapsine mahkum edilir.
Siz de nafaka ile ilgili bir hukuki problem yaşıyorsanız, Afyon Avukat Özden KELEŞ ile iletişime geçebilirsiniz.
