1-) Miras Paylaşımı Nedir?
Miras paylaşımı; sözleşme ya da mahkeme kararı gereğince tereke mallarının ayrılması ve ayrılan bu malların mirasçıların mal varlığına girmesi için yapılan işlemlerin tümüdür.
Mirasçıların, miras paylaşımını her zaman talep etmeleri mümkündür. Ancak, bazı hallerde paylaşmanın geciktirilmesi söz konusu olabilir. Bu hallerde miras paylaşımına gidilemez. Paylaşmanın geciktirilmesi, bir sözleşmeye veya kanunda belirtilen nedenlerin gerçekleşmesine bağlı olabilir.
Miras paylaşımının, iki şekilde yapılması mümkündür. Bunlar; sözleşmeye dayalı paylaşma ve mahkeme kararına dayalı paylaşmadır.
2-) Sözleşmeye Dayalı Miras Paylaşımı
a-) Sözleşmeye Dayalı Paylaşma Nedir?
Mirasçılardan her biri, sözleşme ya da kanun gereğince miras ortaklığını sürdürmekle yükümlü olmadıkça, her zaman mirasın paylaşılmasını talep edebilirler (TMK m. 642/1). Diğer mirasçılar paylaşma talebini kabul ederse, sözleşmeye dayalı paylaşma gerçekleşir.
b-) Sözleşmeye Dayalı Paylaşma Her Zaman Talep Edilebilir mi?
Kanun maddesinden anlaşıldığı üzere; mirasçılar, miras paylaşımını her zaman isteyebilir. Ancak mirasçıların kendi arasında anlaşmasıyla, kanun hükmüyle ya da mahkeme kararı ile miras ortaklığının uzatılması öngörülmüşse paylaşma talebinde bulunulamaz.
c-) Sözleşmeye Dayalı Paylaşma Nasıl Yapılır?
Yasal mirasçılar hem kendi aralarında hem de atanmış mirasçılarla birlikte, mirası aynı kurallara göre paylaşır. Kural olarak mirasçılar, paylaşmanın nasıl yapılacağını kendi aralarında kararlaştırabilirler (TMK m. 646). Ancak bu kuralın birtakım istisnaları vardır. Buna göre:
- Miras bırakanın, yapacağı ölüme bağlı tasarrufla, mirasın nasıl paylaşılacağını belirlemesi mümkündür. Bu belirleme, mirasçılar için bağlayıcıdır. Tasarruftan aksi anlaşılmadıkça; miras bırakanın terekede bulunan bir malı mirasçıya özgülemesi, vasiyet değil paylaştırma kuralıdır (TMK m. 647).
- Mirasçıların aralarında anlaşmazlık varsa; mirasçılardan her biri, payların oluşturulmasını sulh hukuk mahkemesinden talep edebilir (TMK m. 650).
Sözleşmeye dayalı miras paylaşımı, mirasçıların oy birliği ile yapılmalıdır. Mirasçılarından her biri, tereke borçlarının, mirasın paylaşılmasından önce ödenmesini ya da güvenceye bağlanmasını talep edebilir.
Paylaşma sözleşmesinin geçerli olması için yazılı şekilde yapılması zorunludur (TMK m. 676). Türk Borçlar Kanunu’nda belirtilen geçersizlik sebepleri, paylaşma sözleşmesi için de geçerlidir (TMK m. 680). Bu nedenle sözleşmenin geçersiz olduğunun ileri sürülmesi mümkündür.
d-) Değerinde Önemli Azalma Olmadan Bölünemeyen Mallar Nasıl Paylaştırılır?
Bu nitelikte olan bir mal, mirasçılardan birine verilir. Mirasçılar, bir malın bölünmesi ya da bir mirasçıya verilmesi konusunda anlaşamazsa; o mal satılır ve bedeli mirasçılar arasında paylaştırılır. Mirasçılardan birinin talebi üzerine satış, arttırma yoluyla yapılır. Mirasçılar bu arttırmanın nasıl yapılacağına karar veremezlerse kararı sulh hukuk hakimi verir. Hakim, arttırmanın mirasçılar arasında ya da herkese açık yapılmasına karar verebilir (TMK m. 651).
e-) Miras Bırakanın Sağ Kalan Eşi Varsa Miras Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Eşlerden birinin ölüme halinde, miras kalan mallar arasında ev eşyası ya da eşlerin birlikte yaşadıkları konut varsa; sağ kalan eş, bunlar üzerinde kendisine miras hakkına mahsuben mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir. Haklı sebepler bulunuyorsa; sağ kalan eşin veya diğer mirasçıların talebi üzerine, mülkiyet hakkı yerine intifa ya da oturma hakkı tanınması da talep edilebilir.
3-) Ortaklığın Giderilmesi Davası Yoluyla Miras Paylaşımı
a-) Ortaklığın Giderilmesi Davası Nedir?
Mirasçılar, mirasın paylaşımı konusunda aralarında anlaşamazsa; dava yoluna başvurulması gerekir. Paylaştırmayı talep eden mirasçının, bu amacı yerine getirmek için açtığı davaya, ortaklığın giderilmesi davası denilir.
b-) Ortaklığın Giderilmesi Davasında Taraflar Kimlerdir?
Davacı, yasal mirasçı ya da atanmış mirasçıdır. Bunlar dışında kalan, vasiyet alacaklısı veya üçüncü bir kişi, bu davayı açamaz. Davalı ya da davalılar ise, haklı bir neden olmaksızın mirasın paylaşılmasına rıza göstermeyen diğer mirasçılardır. Davalı mirasçılar arasında mecburi dava arkadaşlığı söz konusudur. Bu nedenle tüm mirasçıların davalı olarak gösterilmesi şarttır. Eğer tüm mirasçılar hasım gösterilmeden dava açılırsa; hakim, bu mirasçıların da taraf olarak eklenmesi için davacıya süre verir.
c-) Ortaklığın Giderilmesi Davası Hangi Mahkemede Açılır?
Miras bırakanın yerleşim yerinde bulunan sulh hukuk mahkemesinde açılmalıdır.
d-) Ortaklığın Giderilmesi Davasında İspat Yükü Hangi Taraftadır?
İspat yükü, davayı açan mirasçıdadır. Davacı, diğer mirasçıların haklı bir neden olmaksızın mirasın paylaşılmasına yanaşmadıklarını ve miras bırakan öldüğü zaman mirasçı sıfatına sahip olduğunu ispat etmelidir. Davalılar ise; haklı bir nedenden dolayı paylaşmaya yanaşmadıklarını ispat hakkına sahiptir.
e-) Ortaklığın Giderilmesi Davası Ne Zaman Açılabilir?
Ortaklığın giderilmesi davası, her zaman açılabilir. Bu davayı açmak için herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre öngörülmemiştir.
f-) Ortaklığın Giderilmesi Davası Kabul Edilirse Ne Olur?
Bu dava sonucunda verilen kabul kararı, mirasçılar arasında mevcut olan miras ortaklığını sona erdirir. Terekede bulunan mallar, satışa çıkarılır. Bu satış sonucunda elde edilen tutar, miras payları oranında mirasçılara paylaştırılır.
4-) Mirasçı, Miras Payını Başka Bir Mirasçıya veya Üçüncü Bir Kişiye Devredebilir mi?
Terekenin tamamı veya bir kısmı üzerinde miras payının devri konusunda mirasçılar arasında yapılan sözleşmenin geçerli olması için yazılı şekilde yapılması şarttır.
Mirasçı, miras payını üçüncü bir kişiye devredecekse; böyle bir sözleşmenin geçerliliği noterlikçe düzenlenmesine bağlıdır. Sözleşme yapılması, bu kişilere paylaşmaya katılma yetkisi vermez. Yalnızca, paylaşma sonunda mirasçıya düşen payın kendisine verilmesini isteme hakkı verir.
5-) Mirasın Paylaşılmasını Geciktiren Nedenler Nelerdir?
Miras paylaşımı, aşağıdaki hallerde geciktirilmiş olur:
- Mirasçılar arasında, ortaklığın devamına ilişkin bir sözleşme olabilir.
- Miras bırakan bir ölüme bağlı tasarrufla, mirasın paylaşılmasını bir süre engellemiş olabilir.
- Kanunda belirtilen paylaşma engellerinden birisi söz konusu olabilir.
